همسر خوبهمسر خوب و صالح و شایسته یکی از بزرگترین نعمتهای الهی می‌باشد و این نعمت بزرگ عامل سعادت خانواده‌ها، مایه پیشرفت در امور مختلف، آرامش دلها، پرورش صحیح فرزندان و پاکی نسل می‌گردد. لذا در هنگام ازدواج باید به ملاک‌ها دقت گردد و انسان باید با متوسل به خداوند متعال، استمداد نماید تا همسر صالح و نیکویی نصیبش نماید. ۱ - اهمیت اهتمام زن و مرد به دقت در انتخاب همسرامام خمینی در تحریرالوسیله می‌نویسد: از چیزهایی که سزاوار است که انسان به آن اهتمام بورزد، این است که در صفات کسی که می‌خواهد با او ازدواج نماید، دقت کند، که از پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است: «برای نطفه‌هایتان اختیار کنید پس به‌درستی که دایی یکی از همخواب‌ها است». و در خبر دیگر است: «برای نطفه‌های خود اختیار کنید پس به‌درستی که فرزندان شبیه دایی‌ها می‌باشند». و از مولای ما امام صادق (علیه‌السلام) است که برای بعضی از اصحابش در وقتی که گفت: «تصمیم گرفته‌ام ازدواج نمایم» فرمود: «ببین نفست را کجا قرار می‌دهی و چه کسی را در مالت شریک می‌نمایی و چه کسی را بر دین و سرّت مطلع می‌کنی، پس اگر ناچاری که ازدواج نمایی، بکری را بگیر که به خیر و حسن خلق انتساب دارد». و نیز از امام صادق (علیه‌السلام) است: «به‌درستی زن گردن‌بند است، پس ببین چه گردن‌بندی به گردن می‌اندازی و برای زن معادلی نیست؛ نه برای شایسته آنها و نه برای بد آنها، اما شایسته آنها پس عدل آنها طلا و نقره نیست و او از طلا و نقره بهتر است و اما بد آنها عدل آنان خاک نیست و خاک از آنها بهتر است.» و همان‌طور که برای مرد سزاوار است که دقت کند چه کسی را برای ازدواج اختیار می‌نماید همچنین برای زن و اولیاء او هم سزاوار است که نسبت به مرد دقت نمایند، که از مولای ما امام رضا (علیه‌السلام) از پدرانش از پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است که فرمود: « نکاح، بندگی است؛ پس اگر یکی از شما دخترش را به نکاح داد تحقیقاً او را بنده قرار داده است، پس هرکدام شما ببیند که دختر گرامی‌اش را بنده چه کسی قرار می‌دهد.» [۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۵۴، کتاب النکاح، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
امام خمینی در ادامه می‌فرماید: سزاوار است که در انتخاب زن، تنها به جمال و مال او نگاه نشود، که از پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است: «کسی که زنی را ازدواج کند که فقط برای جمالش با او ازدواج می‌کند آنچه را که دوست دارد در او نمی‌یابد و کسی که با زنی فقط به جهت مالش ازدواج کند خدا او را به همان واگذار می‌کند، پس بر شما باد به صاحب دین». بلکه باید زنی را اختیار کند که دارای صفات شریف و شایسته باشد که در اخبار، مدح او آمده است و صفات بد را نداشته باشد که احادیث به مذمّت او ناطق‌اند. و جامع‌ترین خبر در این زمینه آن است که از پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وارد شده که فرمود: «بهترین زنان شما زنی است که اولادآور و مهربان و عفیف باشد و در بین اهل خودش عزیز باشد و نسبت به شوهرش ذلیل و متواضع باشد و جمالش را بر شوهر آشکار نماید و بر غیر او، محفوظ باشد؛ زنی که حرف شوهر را می‌شنود و امر او را اطاعت می‌کند - تا اینکه فرمود: - هرآینه خبر بدهم به شما از بدترین زنانتان؟ (او زنی است که) در بین اهلش ذلیل باشد، با شوهر غیر متواضع باشد و نازا و دارای کینه باشد، زنی که از زشتی پرهیز نمی‌کند؛ وقتی شوهرش غایب می‌شود جمالش را آشکار می‌کند وقتی که شوهرش حاضر است محفوظ می‌شود؛ حرف او را نمی‌شنود و امر او را اطاعت نمی‌کند و اگر شوهرش با او خلوت کند مانع می‌شود؛ مانند مرکبی که سواری‌اش سخت است و سواری نمی‌دهد؛ عذری را از شوهرش نمی‌پذیرد و گناهی را از او نمی‌گذرد». و در خبر دیگر از پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است: «بر شما باد به پرهیز و اجتناب از خضراء دمن، گفته شد یا رسول اللَّه خضراء دمن چیست؟ فرمود: زن زیبا که در جای بدی پرورش‌یافته.» [۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۵۵، کتاب النکاح، مسالة۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۲ - روایت امام صادقامام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «هرگاه کسی از شما قصد ازدواج کرد، سزاوار است دو رکعت نماز بخواند و خدا را بخواند که همسری عفیف و امین، با دیانت و متواضع و حافظ ناموس و اسرار...نصیب وی بنماید » و علاوه بر آن سزاوار است انسان از هیجان‌زدگی، ذوق‌زدگی و از هوا و هوس در انتخاب همسر کاملاً اجتناب نموده و با پدر و مادر و افراد متخصص و متعهد مثل مشاوران ازدواج در این زمینه مشورت نماید. اما اینها، ما را از دانستن ویژگیهای همسر خوب و اینکه چگونه همسری، مورد پسند اسلام است، بی‌نیاز نمی‌کند زیرا دانستن این موضوع هم قبل از ازدواج مفید است تا در انتخاب همسر دقت کنیم و هم بعد از ازدواج که در صورت مزین نمودن به این صفات، خود را به آنها آراسته نماییم و در تحکیم بنیان خانواده و عشق و محبت سعی و تلاش نماییم.لذا به بررسی این موضوع می‌پردازیم. ۳ - صفات مشترک همسران۱. ایمان و دینداری: امام باقر (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «شخصی به محضر رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) شرفیاب گردیده و در مورد ازدواج خود با آن سرور مشورت کرده حضرت فرمود: با شخصی که اهل دیانت و تقوا باشد ازدواج کنید.» ۲. اخلاق نیک: حسین بن بشار باسطی می‌گوید: به امام رضا (علیه‌السّلام) نامه‌ای نوشتم که: یکی از خویشان از دخترم خواستگاری کرده ولی بد اخلاق است اکنون چه کنم؟ حضرت فرمود: اگر بد اخلاق است دختر به او نده. [۵]
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تصحیح ربانی شیرازی، انتشارات اسلامیه تهران، محرم ۱۳۸، ج۱۴، ص۵۴.
۳. اصالت و شرافت خانوادگی: منظور از شرافت خانوادگی، شهرت، ثروت و موقعیت اجتماعی نیست زیرا بعضی از خانواده‌ها ذاتاً شریف، بزرگوار، آبرومند و متدین هستند گرچه فقیر باشند و بعضی خانواده‌ها پست، فرومایه، بی‌آبرو و بی‌دین هستند گرچه ثروتمند و دارای مقام باشند. پیامبر اسلام (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرمایند: «دردامن و خانواده شایسته، ازدواج کنید زیرا عِرق (نطفه و ژن‌ها) تاثیر می‌گذارد.» [۶]
مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ سوم، ص۱۱۵.
۴. عقل و هوش: اداره و تداوم زندگی و پیمودن راه راست و حل مشکلات زندگی کار ساده‌ای نیست: زن و شوهر برای تحقق آنها و همچنین تربیت فرزندانی شایسته، باید به نیروی عقل و فهم مجهز باشند. حضرت علی (علیه‌السّلام) فرمودند: «با انسان احمق و نفهم ازدواج نکنید زیرا معاشرت با او بلائی عظیم است و فرزندانش نیز ضایع خواهند شد.» [۷]
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تصحیح ربانی شیرازی، انتشارات اسلامیه تهران، محرم ۱۳۸۴، ج۱۴، ص۵۶.
۵. کفو همدیگر بودن: کفو هم دیگر بودن یعنی تناسب، همتایی، هماهنگی و هم‌شانی در زمینه‌های مختلف مالی، مذهبی، اخلاقی، خانوادگی، دانش و سواد، قیافه و سنخیت جسمی و روحی. نکته مهم: همتایی صددرصد امکان ندارد. باید کوشش شود هرچه ممکن است این فاصلة طبیعی بین افراد کمتر باشد. ۶. علم و دانش: علم و دانش برای انسان یک کمال واقعی است و در سعادت انسان، تاثیر بسیاری دارد. با فرد باسواد و چیز فهم بهتر می‌توان تفاهم کرد و زندگی با او لذت بخش تر است. ۷. سلامت جسم و روح از آلودگی اعتیاد و بیماری: بعضی از بیماریها، نقصها و معلولیتهای جسمی و روحی، عمیق و غیرقابل درمان هستند که در طول عمر همراه انسان است و مانع از انجام وظایف همسری شده و به زندگی لطمه می‌زنند لذا باید از ازدواج با آنها خودداری کرد اسلام نیز از ازدواج با بیمارانی که دارای امراض جزام، جنون، وبرص باشند نهی فرموده است. و همچنین اسلام از ازدواج با افرادی که گرفتار آلودگیهای روحی و اخلاقی، فاسق و شرابخوار هستند نهی فرموده است. ۸. زیبایی: رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمودند: «در انتخاب همسر، همانگونه که درباره زیبایی صورت همسر تحقیق می‌کنید، درباره موی او نیز سؤال و تحقیق کنید؛ زیرا مو، یکی از زیبایی‌هاست (و در زیبایی انسان نقش دارد). ۹. عفت و نجابت: زندگی زناشویی بر پایه انحصار و اعتماد برپا می‌شود زن و شوهر قصد دارند تمام وجود یکدیگر را تصاحب نمایند و دیگری در این کانون انحصاری راه نداشته باشد. ۱۰. تامین نیاز جنسی: آمادگی روحی و جسمی در موضوع مباشرت و آمیزش جنسی بسیار حساس و مورد سفارش پیشوایان دینی می‌باشد از این جهت بر هر زن و مردی لازم است حقوق همدیگر و نیازهای جنسی خود را کاملاً مراعات نموده و یکدگیر را کاملاً اشباع نمایند. ۴ - اوصاف زنان شایسته۱. اگر شوهر در زندگی یادآور خدا شد او را همراهی و اگر خدا را فراموش کرد، یادآور او شود و به او تذکر دهد. ۲. در حفظ دین و تقوا و انجام وظایف الهی و اجتماعی، شوهرش را یاری کند. ۳. کم خرج باشد و مهرش سنگین نباشد. ۴. ودود و خوش زبان و مهربان باشد و مانند مادری مهربان از او پرستاری و محافظت کند. ۵. ولود باشد؛ نازا و عقیم نباشد. ۶. خانه را محل استراحت شوهر قرار دهد و هنگام بروز مشکلات و ناراحتیها دلداریش دهد. ۷. از زحمات شوهر و چیزهایی که به منزل می‌آورد تشکر و قدردانی نماید. ۸. هیچ‌گاه از شوهر چیزی را مطالبه نکند که قدرت تهیه آن را ندارد. ۹. هنگام خروج شوهر از منزل، خودش و اموال شوهرش را حفظ کند و هنگام ورود او، با خوشحالی به استقبال او برود. ۱۰. در منزل و برای شوهرش آرایش کند و بهترین لباسها را بپوشد و برایش دلبری کند. ۱۱. هنگام خروج از منزل سنگین و با وقار و بدون آرایش خارج شود و با مردان بیگانه گرم نگیرد و شوخی نکند. ۱۲. در حضور شوهر از مردهای دیگر تعریف و تمجید نکند. ۱۳. اگر مرتکب اشتباهی شد فوراً از شوهر عذرخواهی کند. ۱۴. اسباب خوشنودی شوهر را فراهم کند و موجب خشم و عصبانیت شوهر نشود و اگر عصبانی شد رضایت او را جلب کند. ۱۵.اگر شوهر فرمان داد، اطاعت کند و اگر قسم خورد، باور کند و تکلیف خود را انجام دهد. ۱۶. اهل قناعت باشد تا در زندگی شوهر خود را به زحمت نیندازد. ۱۷. چنانچه از شوهر کار ناروایی سرزد، عفو و اغماض نماید. ۱۸. خانه را لطیف، پاکیزه و زیبا و مرتب نگه دارد و در زندگی اقتصاد و میانه‌روی را رعایت کند و از اسراف و تبذیر و ولخرجی اجتناب کند. و در غذا پختن خوش سلیقه و کاردان باشد. به سلیقه شوهرش توجه کند. ۱۹. در تغذیه، بهداشت و سلامت جسم و روح بچه‌ها کوشا باشد و در معالجه، درمان و پرستاری از آنها جدیت نماید. ۲۰. امانتدار، راز نگه دار و راستگو باشد. [۹]
آیت الله امینی، ابراهیم، آئین همسر داری، انتشارات اسلامی.
۵ - اوصاف مردان شایسته۱. دیندار باشد. ۲. خوش اخلاق باشد. ۳. عاقل، با تدبیر، زرنگ و فعال است و خوب زن‌داری و بچه‌داری می‌کند. ۴. برای تامین رفاه و آرایش خانواده‌اش کوشش می‌کند و دارای صفات عالی بخشش و سخاوت است. ۵. نظیف، پاکیزه و خوش لباس است. ۶. در زندگی میانه رو مقتصد است و پولهایش را بیهوده خرج نمی‌کند. ۷. به همسرش احترام می‌گذارد و از زحمات او قدردانی می‌کند. ۸. همسرش را بسیار دوست دارد و به او اظهار دوستی و محبت می‌کند. ۹. لغزشهای همسرش را می‌بخشد. ۱۰. به زنان بیگانه نگاه نمی‌کند و از آنها تعریف و تمجید نمی‌کند. ۱۱. در کارهای منزل به همسرش کمک می‌کند. ۱۲. عصبانی نمی‌شود و اگر شد خشم خود را فرو می‌برد و به همسرش آزار نمی‌رساند و ناسزا نمی‌گوید. [۱۰]
آیت الله امینی، ابراهیم، آئین همسرداری، انتشارات اسلامی.
۶ - پانویس
۷ - منبع• سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «همسر خوب»، تاریخ بازیابی۹۵/۸/۱۳. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رده‌های این صفحه : آداب ازدواج | آداب اسلامی | اخلاق اسلامی | ازدواج | جوانان | حقوق همسر | دیدگاه های فقهی امام خمینی | مقالات اندیشه قم
|